Engelli kisilere karsi farkli bakis açilari vardir. Su ana kadar asagidaki 4 modelden ilk üçü yaygindi. Son otuz yilda engelli kisiler tarafinda gelistirilmis "Sosyal model" dedigimiz bu modele göre, toplumda farklilik, yük ya da bozukluk degil, zenginliktir. Bu modelde her birey sorumludur.
1. Bireysel Model
Engelli kisileri özürleriyle birliklte birer birey olarak görür. Buna göre özür; "bireyin yenmek için mücadele vermek zorunda oldugu bir sorun" olarak tanimlanir. Amaç bireyin mümkün oldugunca "normal" davranmasidir. Engelli kisiler, toplumun geri kalaniyla olabildigince uyumlu olmalidir.
2. Tibbi Model
Engelli kisileri sadece saglik durumu bozuk ya da belirli islev bozukluklarina sahip bireyler olarak görür. Amaç tedavi ederek bireyi "normal" hale getirmek olmalidir. Bunun her engelli kisinin isteyecegi sey oldugu varsayilir. Çözüm, engelli insanlari daha iyi bir hale getirmeye çalisan tip, doktorlar ve terapistlerde yatar. Toplum ve üyeleri; çogunlukla; tedavi edilemeyen engelli kisilere karsi rahatsiz/huzursuz bir tutum sergilerler.
3. Trajedi Modeli
Engelli kisileri trajik olarak görür (bazense cesur). Bu model acima uyandirir ve engelli kisiyi toplumun diger bireyleriyle esit temellere dayali bir hayat sürmekten alikoyup toplumdaki acima ve iyiniyete bagimli hale getirir. Gazetelerde gördügümüz "Yerel hayirseverler sayesinde lösemi kurbani, universiteye girdi" gibi basliklar bu modelle temellendirilmektedir.
4. Sosyal Model
Bir insan "özür" (tibbi bir durum ya da bir islev bozuklugu) sahibi olabilir ama asil engeller toplumda olusan fiziksel, örgütsel ve davranissal nedenlerden kaynaklanmaktadir. Engelli insanlarin fizyolojik nedenle islevsel bozukluklari olmasiyla birlikte asil engeller günlük hayattaki herseyin engelsiz insanlar düsünülerek planlanmis olmasindan kaynaklanmaktadir. Örnegin, rampasiz bina (yürüme engelli kisi için),alt yazisiz TVprogramlari (isitmeyen kisi için) ya da Internet'te Power Point (görmeyen kisi için) düsüncesizlik ve bilinçsizlikten kaynaklayan engellerdir.
Engelsiz bir yasam için engelli bireyin içinde bulundugu durumu anlamaya çalisin. Ama bunu yaparken unutmayin ki bireyin içinde bulundugu durumu en iyi kendisi bilir.
Bilinçli olun ve varsayimlarinizin gerçekligini sorgulayin ve olaya baska açilardan da bakmaya çalisin.Böylece daha saglikli kararlar verebileceksinizdir.
Engelsiz bir yasam için
- Iyi gözlemci ve dinleyici olun: durumumu en iyi ben bilirim.
- Varsayimlarinizi ve bakis açinizi sorgulayin.
- Bilinçli olun
- Ve bana haklarimi verin!
1. Bireysel Model
Engelli kisileri özürleriyle birliklte birer birey olarak görür. Buna göre özür; "bireyin yenmek için mücadele vermek zorunda oldugu bir sorun" olarak tanimlanir. Amaç bireyin mümkün oldugunca "normal" davranmasidir. Engelli kisiler, toplumun geri kalaniyla olabildigince uyumlu olmalidir.
2. Tibbi Model
Engelli kisileri sadece saglik durumu bozuk ya da belirli islev bozukluklarina sahip bireyler olarak görür. Amaç tedavi ederek bireyi "normal" hale getirmek olmalidir. Bunun her engelli kisinin isteyecegi sey oldugu varsayilir. Çözüm, engelli insanlari daha iyi bir hale getirmeye çalisan tip, doktorlar ve terapistlerde yatar. Toplum ve üyeleri; çogunlukla; tedavi edilemeyen engelli kisilere karsi rahatsiz/huzursuz bir tutum sergilerler.
3. Trajedi Modeli
Engelli kisileri trajik olarak görür (bazense cesur). Bu model acima uyandirir ve engelli kisiyi toplumun diger bireyleriyle esit temellere dayali bir hayat sürmekten alikoyup toplumdaki acima ve iyiniyete bagimli hale getirir. Gazetelerde gördügümüz "Yerel hayirseverler sayesinde lösemi kurbani, universiteye girdi" gibi basliklar bu modelle temellendirilmektedir.
4. Sosyal Model
Bir insan "özür" (tibbi bir durum ya da bir islev bozuklugu) sahibi olabilir ama asil engeller toplumda olusan fiziksel, örgütsel ve davranissal nedenlerden kaynaklanmaktadir. Engelli insanlarin fizyolojik nedenle islevsel bozukluklari olmasiyla birlikte asil engeller günlük hayattaki herseyin engelsiz insanlar düsünülerek planlanmis olmasindan kaynaklanmaktadir. Örnegin, rampasiz bina (yürüme engelli kisi için),alt yazisiz TVprogramlari (isitmeyen kisi için) ya da Internet'te Power Point (görmeyen kisi için) düsüncesizlik ve bilinçsizlikten kaynaklayan engellerdir.
Engelsiz bir yasam için engelli bireyin içinde bulundugu durumu anlamaya çalisin. Ama bunu yaparken unutmayin ki bireyin içinde bulundugu durumu en iyi kendisi bilir.
Bilinçli olun ve varsayimlarinizin gerçekligini sorgulayin ve olaya baska açilardan da bakmaya çalisin.Böylece daha saglikli kararlar verebileceksinizdir.
Engelsiz bir yasam için
- Iyi gözlemci ve dinleyici olun: durumumu en iyi ben bilirim.
- Varsayimlarinizi ve bakis açinizi sorgulayin.
- Bilinçli olun
- Ve bana haklarimi verin!
